Od niedawna wiele zacnych zielich pasjonuje się niewielkim kwiatuszkiem o całkiem niezwykłych właściwościach. Poszperałem nieco w Diabelskich Czeluściach i postanowiłem szerzej omówić tego ancymona.
Acmella czyli ziółko określane polskim mianem Znieczulecznik a w światowej literaturze spotykane jako Toothache Plant, Paracress, Sichuan Buttons, Buzz-Buttons, Tingflowers, Pricklebloom oraz Electric Daisy.

synonimy:
Spilanthes acmella – pod tą nazwą można znaleźć najwięcej opracowań
Anacyclus pyrethraria
Bidens acmelloides
Bidens fervida
Bidens fixa
Bidens fusca
Bidens oleracea
Cotula pyrethraria
Pyrethrum spilanthus
Spilanthes fusca
Spilanthes oleracea
Spilanthes radicans

Znieczulecznik (Spilanthes spp. syn. Acmella) to rodzaj obejmujący ponad 60 gatunków, bardzo szeroko rozpowszechnionych w tropikalnych i subtropikalnych regionach świata, takich jak Afryka, Ameryka i Azja (Borneo, Indie, Sri Lanka). Spilanthes acmella pochodzi z Brazylii i jest uprawiana przez cały rok jako roślina ozdobna lub lecznicza. Jest to zioło jednoroczne o wysokości 40-60 centymetrów.
Spilanthes łatwo pozyskuje się z nasion, które wysiewa się pod koniec marca lub w kwietniu na luźnym i wilgotnym podłożu. Jej nasiona są małe, płaskie, mają tylko 2–3 mm długości. Nasiona rozprowadza się po powierzchni podłoża, lekko przysypuje ziemią. Wymagają kiełkowania w jasnym miejscu w temperaturze około 20’C. Pędy nasion pojawiają się w ciągu kilku dni. W tym czasie należy upewnić się, że gleba nie wysycha a w razie potrzeby sadzonki są przerzedzane. Wyrosłe sadzonki (w fazie dwóch prawdziwych liści) przesadza do oddzielnych pojemników. Rośliny wysadza się do gruntu najlepiej w Maju, kiedy zniknie zagrożenie nocnymi przymrozkami. Przesadzone rośliny łatwo i szybko się zakorzeniają.

Spilanthes nie jest trudny w uprawie. Rośnie bardzo szybko, a nie w górę, jak zwykle większość roślin, ale rozprzestrzenia się po ziemi (średnica jednej rośliny wynosi około 70 cm). Tworzy ciemnozielony dywan, choć w słońcu jego liście nabierają czerwonawego odcienia. Liście Spilanthes są długie, ogonkowe, szeroko jajowate, owalne, u podstawy ścięte, z nierównymi zębami na krawędziach. Pełzające łodygi rośliny kończą się stożkowatymi lub kulisto-stożkowymi kwiatostanami. Te niezwykłe kwiatostany na wysokich (do 30 cm) szypułkach nadają roślinie wysokość. Niewiele przypominają znane nam kwiaty. Zewnętrznie przypominają żółte beczułki z czerwono-brązową czapką u góry przez co są bardzo podobne do gałki ocznej ze źrenicą. Nic dziwnego, że za granicą nazywana jest „rośliną byczego oka” (Bull-Eye Plant). W miarę dojrzewania poszczególnych kwiatków języczkowych cały kwiatostan staje się żółty. Spilanthes kwitnie długo i obficie.
Lepiej jest wziąć słoneczną działkę do uprawy, ponieważ w cieniu roślina czuje się przygnębiona, nie rozrasta się dobrze na ziemi i może zostać uszkodzona przez szkodniki (głównie ślimaki). Czasem udaje się w dobrych miejscach rozmnażać ją wegetatywnie przysypując łodygi liście odrobiną ziemi przez co powstają szybko dodatkowe korzenie co sprawia, ze roślina rośnie i rozprzestrzenia się jak roślina okrywowa. Gatunek wygląda bardzo pięknie w wiszących doniczkach bez partnerów. Jednak na rabatach wspaniale czuje się pośród Nagietków, Petunii a także z roślinami o jasnych liściach, takimi jak Dichondra reppens.

W Europie roślina jest lepiej znany jako Rukiew Oleista (od synonimu Spilanthes oleracea). Eksperci kulinarni doceniają ją za ostry smak i pikantny aromat i wykorzystują jako zieleń w sałatkach, a także składnik różnych ostrych sosów i przypraw. Rzeczywiście smak jej jest osobliwy – można powiedzieć, wyjątkowy. Na początku ostry, prawie ostry, ale nie taki sam jak pieprz. Przypomina działanie dwutlenku węgla w napojach mocno gazowanych. W takim przypadku czubek języka i usta stają się na chwilę odrętwiałe, a kubki smakowe tracą wrażliwość. Dzieje się tak, ponieważ liście tej rośliny zawierają Spilantol, który ma silne działanie przeciwbólowe. Dlatego w domu można łatwo przygotować znieczulenie zewnętrzne ze świeżego ziółka – w tym celu świeże, pokruszone liście zalewa się wódką w proporcji 1:2. Taką prostą nalewkę można użyć, gdy wymagane jest znieczulenie zewnętrzne: ból zęba, siniaki, skręcenia, zapalenie stawów, artroza i inne. Znajduje również zastosowanie w leczeniu ogólnoustrojowych chorób układu mięśniowo-szkieletowego (dna, reumatyzm). To wyjątkowe zioło eliminuje miejscowy ból bez żadnych skutków ubocznych.
W Brazylii zioło jest uznawane za oficjalny surowiec i jest stosowany w etnomedycynie. Spilanthes jest również powszechnie stosowany w medycynie indyjskiej
Kwiaty i liście mają ostry smak, a po zadziałaniu na błony śluzowe pojawia się mrowienie i drętwienie. Rodzaj ten powszechnie stosowany jako remedium np. na ból zęba, reumatyzm i gorączkę an także jako świeża roślina warzywna oraz przyprawa do japońskich przystawek.

Istnieje pięć grup składowych, które są uważane za odpowiedzialne za dużą aktywność w rodzaju Spilanthes: alkamidy, kumaryny, flawonoidy, terpenoidy i polisacharydy. Podczas gdy firmy farmaceutyczne i kosmetyczne zwykle stosują wyodrębnione związki komercyjnie, badania sugerują, że ekstrakt ze Spilanthes jest lepszy w działaniu niż izolowane związki, prawdopodobnie z powodu wzmocnienia farmakokinetyki lub poprawy farmakodynamicznej. Są to fantazyjne sposoby wyrażenia synergii lub wyników, które pojawiają się, gdy małe cząsteczki oddziałują, a nawet są od siebie zależne, aby stworzyć istotny (i magiczny, spójrzmy prawdzie w oczy) efekt.
Dla wielu ludzi znających się na medycynie integracyjnej lub konstytucyjnej jest to trochę oczywiste, ale naukowcy wyjaśniają to: Spożycie ekstraktu roślinnego prawie zawsze działa na wiele ścieżek w organizmie. Naukowcy podkreślają, że to wskazuje, że zioło to coś więcej niż suma jego części – to także dość znana koncepcja w integracyjnych i holistycznych praktykach leczniczych. Ale miło ze strony naukowców, że tak mówią, wraz z sugestią, że tego rodzaju raczej farmakodynamiczny synergizm sugeruje, że leki ziołowe mają coś specjalnego do zaoferowania.

W rodzaju Spilanthes na świecie terapeutycznie wykorzystywane są także inne gatunki:

• Spilanthes americana
• Spilanthes calva – zawierający także glikozydy nasercowe
• Spilanthes ciliata – wyciągi etanolowe działają silnie hepatoprotekcyjnie
• Spilanthes mauritiana – ten gatunek wykazuje się silnymi właściwościami przeciwbakteryjnymi np względem Corynebacterium diphtheriae
• Spilanthes ocymifolia
• Spilanthes oppositifolia
• Spilanthes paniculata – szeroko stosowany w Azji południowo-wschodniej ze względu na właściwości przeciwmalaryczne

Poniżej znajduje się (bynajmniej nie wyczerpująca) lista niektórych z najczęstszych sposobów używania tego zioła:

Pielęgnacja jamy ustnej i zębów: bóle zębów, próchnica i infekcje, bóle gardła, owrzodzenia jamy ustnej, krwawiące dziąsła, zapalenie jamy ustnej, zapalenie dziąseł, a także jako sialagoga (ślinotwórcza).

Dolegliwości bólowe: ból głowy, bóle mięśni, reumatyzm, miejscowe znieczulenie miejscowe.

Przeciwdrobnoustrojowe: przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze przeciwko infekcjom, takim jak grzybica pochwy, grzybica pochwy, stopa atlety. W kilku rundach testów stwierdzono, że ekstrakty etanolowe działają na bakterie Gram-dodatnie Bacillus cereus, Bacillus pumilus, Bacillus subtilis, Bacillus cereus, Staphylococcus aureus, Enterobacter faecalis, Pseudomonas aeruginosa i Corynebacterium diphtheriae oraz Gram-ujemne bakterie Escherichia coli. Stwierdzono, że wodne ekstrakty są nieaktywne wobec tej mikroflory.

Odporność: przeziębienie, gorączka, grypa, kaszel, gruźlica, zapalenie płuc. Naukowcy uważają, że różne gatunki Spilanthes wpływają na funkcję immunologiczną poprzez modulację funkcji makrofagów. Ta aktywność immunostymulująca może wynikać z obecności alkamidów i polisacharydów w badanych ekstraktach.

Dolegliwości żołądkowo-jelitowe: bóle brzucha, czerwonka, nieżyt żołądka, choroby jelit, biegunka, zaparcia, wymioty, zaburzenia czynności wątroby. Stwierdzono, że zarówno etanol, jak i wodne ekstrakty ze świeżych liści Spilanthes acmella mają działanie przeciwzapalne w ostrych, podostre i przewlekłych stanach zapalnych. Wyniki badań sugerują, że jeden ze składników, spilantol, hamuje produkcję mediatorów prozapalnych na poziomie transkrypcji i translacji.

Dolegliwości dróg moczowych: silnie moczopędne, rozpuszczanie kamieni nerkowych i złogów wapnia.

Przeciwpasożytniczo: malaria, infekcje robakami, swędzenia skóry głowy, działanie owadobójcze.

Spilanthes stosuję najczęściej w postaci nalewki, bo perspektywa wypicia całej filiżanki herbaty wywołuje u wielu dziwne samopoczucie. W przypadku miejscowego leczenia ran i wysypki napary są tak samo skuteczne. Można też pokusić się o ekstrakt na bazie alkoholu jako składowa do różnych maści i mazideł.

Za Wielką Wodą popularne jest remedium zimowe dla kurowania ostrego przeziębienia i grypy – powstaje przez połączenie trzech części naleweczki z kwiatów Spilanthes acmella z jedną częścią nalewki z korzenia Ceanothus americanus. Przeciwbakteryjne i mobilizujące działanie makrofagów Spilanthes łączy się z mocą stymulacji limfatycznej Ceanothus, aby katalizować działanie immunologiczne przypominające Super-Remedium. W przypadku poważnego przeziębienia zaleca się 30-60 kropli co dwie godziny.

U naszych Wschodnich Sąsiadów Acmella (bo ta nazwa jest tam w użyciu) jest najbezpieczniejszym i najbardziej naturalnym środkiem pochodzenia roślinnego zwiotczającym mięśnie, co pomaga blokować skurcze mięśni prowadzące do powstawania zmarszczek powierzchownych i mimicznych. Rzeczywiście ekstrakt, który jest pozyskiwany z kwiatów rośliny Acmella oleracea , jest uważany za naturalną alternatywę dla toksyny botulinowej. Dziś kosmetyki zawierające ekstrakt z tych kwiatów są stosowane miejscowo, podobnie jak kompleksy neuropeptydów. Uznawane są jest za naturalny środek zwiotczający mięśnie, a według niektórych badań regularne stosowanie preparatu rozluźnia mięśnie twarzy, redukując zmarszczki na twarzy spowodowane napięciem lub przykurczem twarzy. W jednym badaniu klinicznym 75% pacjentów natychmiast wykazało wygładzające działanie ekstraktu Acmella oleracea: wyniki pojawiły się już dzień po pierwszym zastosowaniu. Jest to całkowicie odwracalny efekt, który trwa nie dłużej niż 24 godziny. To prawda, naukowcy twierdzą, że przy codziennym stosowaniu ekstraktu z kwiatów można spodziewać się „interesującego efektu kumulacji”, jednak ziółko niestety nie jest w stanie stymulować syntezy kolagenu, jak robią to niektóre typy peptydów . Przy regularnym stosowaniu takich produktów skóra wygląda na gładszą, ponieważ trwale rozluźnia mięśnie twarzy i zmniejsza prawdopodobieństwo powstawania nowych zmarszczek. W tym przypadku zastosowanie mają produkty na bazie ekstraktów wodno-etanolowe, które poprzez stymulację, reorganizację i wzmocnienie sieci kolagenowej mogą znaleźć zastosowanie w mazidełkach przeciwzmarszczkowych.

Reasumując:

Acmella „liftinguje” starzejącą się skórę dzięki unikalnemu działaniu „botanicznego botoksu”. Posiada właściwości ściągające, regulujące wydzielanie sebum i kojące – pomaga zrównoważyć tłustą skórę, jednocześnie kojąc skórę.

Wskazane jest przeprowadzenie testu alergicznego na zgięciu łokcia, choć generalnie wyciąg z kwiatu Spilanthes oleracea nie należy do alergenów i może nawet nadawać się do pielęgnacji skóry wrażliwej

W etnomedycynie Ameryki południowej roślina znana jest jako afrodyzjak. Jej protestosteronowe właściwości zostały potwierdzone in vivo na zwierzętach laboratoryjnych. Określana bezpieczna dawka waha się od 1,6 g do 2,2 gramów. Obecnie uważa się to zioło za wystarczająco silne, aby całkowicie zablokować oś podwzgórze-przysadka-gonady (HPA) na tyle, aby wymagać terapii odblokowującej. Mając to na uwadze, ważne jest, aby postępować zgodnie z wytycznymi dotyczącymi poszczególnych suplementów. Zaleca się, by terapia trwała 8 tygodni po czym następują 4 tygodnie okresu karencji (wolnego lub coś w tym rodzaju).

Aha – najważniejsze – nawiąc się ze Znieczulecznikiem nie zapomnicie założyć lateksowych rękawiczek – w przeciwnym razie wrażliwość na dotyk może zaniknąć nie powróci szybko 🙂

źródła:

Veda Prachayasittikul i in. – Wysoki potencjał terapeutyczny Spilanthes acmella
Department of Clinical Microbiology and Applied Technology, Faculty of Medical Technology, Mahidol University, Bangkok, Thailand

Pavani Manupati i in. – Wstępne badanie fitochemiczne ekstraktów z liści trzech indyjskich roślin leczniczych: Spilanthes calva, Declpis hamiltonii i Madhuca longifolia.
Zakład Farmakologii CMR College of Pharmacy, India

Suchita Dubey, i in. – Fitochemia, farmakologia i toksykologia Spilanthes acmella,
Postępy Nauk Farmakologicznych

Jayaraj Paulraj i in. – Rodzaj Spilanthes – etnofarmakologia, fitochemia i właściwości farmakologiczne.
Postępy Nauk Farmakologicznych

Supaluk Prachayasittikul, i in. – Bioaktywne metabolity ze Spilanthes acmella,
Department of Chemistry, Faculty of Science, Srinakharinwirot University, Bangkok 10110, Thailand